لغزشهای تاریخی-رجالی کتاب «معرفه الحدیث» در ارتباط با فضل بن شاذان و شاگردش علی بن محمد بن قُتیبه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

Associate Professor at University of Neyshabur

10.22034/hsr.2024.51596.1032

چکیده

تألیفات شیخ صدوق (م 381 ق) به فزونی، حاوی روایات «فضل بن شاذان» (م 260 ق) از إمام رضا (ع) می باشند. در طی قرون گذشته، متکلمان و فقیهان به آن أخبار إستدلال جُسته و دستمایه استدلالات و إجتهادات خویش در مسایل کلامی و فقهی قرارداده اند. ولی استاد «محمّد باقر بهبودی» با إستناد به رجال کشّی و طوسی، «ابن شاذان» را متولّد پس از شهادت امام رضا (ع) وانمود کرده و آن روایات را فاقد إعتبار، قلمداد نموده است. به نظر وی مسئولیّت إستناد نقل «فضل» از امام رضا (ع)، بر عهده «علیُّ بن محمّد بن قُتیبه» است که فردی کاذب و غیر قابل اعتماد است؛ اما نویسنده این مقاله با بررسی رجال کشّی و طوسی و سایر منابع و لحاظ کردن قرائن به نتیجه ای متفاوت در هر دو قلمرو رسیده و ابن شاذان را متولّد حدود سال 180 هجری و پیشتر از آن می‌داند که در نتیجه امکان نقل از امام رضا علیه السلام (م 203 ق) وجود دارد و بعلاوه روایات «علی بن محمد بن قُتیبه» که از محدّثان ومتکلّمان شیعی معاصر امام هادی وعسکری (ع) به شمار می آید، در «تهذیب الأحکام»، «الإستبصار»، «من لایحضره الفقیه» و تألیفات شیخ صدوق و سایر منابع بنیادین حدیثی، منقول است. نویسنده این مقاله با ژرف نگری در سخنان کشّی، نجاشی، طوسی، حلّی و سایر متخصّصان دانش رجال همانند میرداماد، وحید بهبهانی، شوشتری و زنجانی، بر این نکته که «ابن قتیبه» دانشوری والامقام، أرجمند، ثقه و از قلّه های والای مکتب اهل بیت است، پای، فشرده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات



مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 27 آبان 1403
  • تاریخ دریافت: 15 آبان 1403
  • تاریخ بازنگری: 26 آبان 1403
  • تاریخ پذیرش: 27 آبان 1403
  • تاریخ اولین انتشار: 27 آبان 1403
  • تاریخ انتشار: 27 آبان 1403