بسامد «استنطاق» در روایات معصومان(ع)، و تحلیل مفهوم و قلمرو آن با تکیه بر دیدگاه شهید صدر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه علوم قرآنی، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، تهران، ایران.

چکیده

در جهانی‌بودن و جاودانگی قرآن کریم بین دانشوران اسلامی شکی نیست. در اصل جامعیت قرآن هم شکی نیست اگر چه در نوع و قلمرو آن، عالمان هم‌داستان نیستند. آنچه می‌تواند حضور این متن مقدس را در همه زمان‌ها و جوامع و جوانب تضمین نماید، پاسخگو بودن قرآن و امکان حلّ مشکلات و دغدغه‌های بشر است؛ زیرا هر آنچه که سودی برای بشر نداشته‌باشد، بی‌تردید حذف خواهدشد. با توجه به این اهمیت، اهمیت «استنطاق» روشن می‌شود؛ زیرا تنها راه پاسخ‌گویی به سؤال‌های بشر و دغدغه‌های تازه انسان به شمار می‌آید. از همین‌رو است که معصومان(ع) جای‌جای از استنطاق سخن گفته‌اند. طبق دیدگاه شهیدصدر که با روایات هم‌خوانی دارد، استنطاق شامل سه مرحله است: 1-برداشت دغدغه و سؤال از متن جامعه که وی چنین سؤالی را «موضوع» می نامد-، 2- عرضه سؤال و دغدغه به قرآن، 3- استخراج و برکشیدنِ پاسخ آن از قرآن. پژوهش حاضر با روش تحلیلی-توصیفی بر آن است که این قلمرو و روش را بر اساس روایات اهل بیت(ع) شرح داده و اختلاف این روش مهم را با دیگر روش‌ها مانند روش تفسیر قرآن به قرآن و روش تفسیر موضوعی تبیین نماید. نیز تفاوت جدی روش استنطاق را با «تفسیر به رأی» که برخی گمان کرده‌اند، نشان داده و شبهه «انحصار استنطاق به معصومان» را پاسخ دهد. به نظر می رسد ظرفیت پایان ناپذیر قرآن، مهمترین وجه اعجاز آن باشد زیرا کتاب تشریع است و همانند کتاب تکوین، رازهای آن تمام شدنی نیست.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  • تاریخ دریافت: 30 آبان 1403
  • تاریخ بازنگری: 01 آذر 1403
  • تاریخ پذیرش: 03 آذر 1403
  • تاریخ اولین انتشار: 03 آذر 1403
  • تاریخ انتشار: 01 آذر 1403