بررسی فضائل‌نویسی حاکم نیشابوری درباره حضرت فاطمه(س)، بر اساس نظریه تحلیل گفتمان انتقادی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته علوم قرآن و حدیث، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

2 استاد گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

3 استاد علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

10.22034/hsr.2024.51558.1030

چکیده

کتاب «فضائل فاطمة الزهراء(س)» اثر حاکم نیشابوری در فضایی پرتنش و آکنده از نزاع‌های مذهبی و گفتمان‌های مخالف درباره جایگاه اهل‌بیت(ع) نوشته شده است. مسئله اصلی این پژوهش، بررسی چگونگی بازنمایی جایگاه حضرت فاطمه (س) در برابر این جریان‌های مخالف و تحلیل ایدئولوژی‌های پنهان نهفته در گزینش‌های زبانی و روایات موجود در این اثر است. با استفاده از تحلیل گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف، این پژوهش در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین به تحلیل متن پرداخته است. در سطح توصیف، شیوه‌های زبانی و گزینش واژگان حاکم نیشابوری برای برجسته‌سازی فضائل حضرت فاطمه (س) به دقت بررسی شده است. در سطح تفسیر، بافت اجتماعی و سیاسی دوران نویسنده و تأثیرات آن بر شکل‌گیری گفتمان اثر تحلیل می‌شود. در نهایت، در سطح تبیین، روابط قدرت و تلاش نویسنده برای تقویت جایگاه اهل‌بیت (ع) و مقابله با گفتمان‌های مخالف به‌طور جامع مورد بررسی قرار می‌گیرد. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که گزینش و کاربرد واژگان در این کتاب به‌طور خاص در جهت برجسته‌سازی جایگاه والای حضرت فاطمه (س) شکل گرفته و بسترهای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی دوران سامانیان و آل‌بویه در نگارش این اثر تأثیر بسزایی داشته‌اند. این پژوهش به روشن شدن روابط پیچیده میان گفتمان‌های مذهبی و سیاسی در تاریخ اسلام و نقش مؤثر اهل‌بیت (ع) در این بستر کمک می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  • تاریخ دریافت: 29 مهر 1403
  • تاریخ بازنگری: 02 دی 1403
  • تاریخ پذیرش: 11 دی 1403
  • تاریخ اولین انتشار: 01 اسفند 1403
  • تاریخ انتشار: 01 اسفند 1403