تلاش های تربیتی امام علی (ع) در راستای اصلاح و هدایت ناکثین به عنوان گروهی از  مخالفان داخلی  حکومت اسلامی

عترت دوست, محمد

doi:10.22034/hsr.2025.51629.1037

تلاش های تربیتی امام علی (ع) در راستای اصلاح و هدایت ناکثین به عنوان گروهی از مخالفان داخلی حکومت اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

محمد عترت دوست

دانشیار گروه الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران.

10.22034/hsr.2025.51629.1037

چکیده

با توجه به اینکه همواره حکومت‌های مستقر در جوامع بشری با مخالفان داخلی مواجه بوده‌اند، راهبرد مناسب برای حاکمان اسلامی، الگوگیری از سیره عملی امیرالمؤمنین علی(ع) در راستای چگونگی مواجهه و مقابله با مخالفان است. از منظر امام علی(ع) به عنوان الگوی عدالت در جهان، به‌کارگیری تربیت اخلاقی حتی در برخورد با مخالفان حکومت اسلامی نیز مسأله‌ای مهم محسوب می‌شود و بر این اساس در مواجهه با جریان‌های مخالف سیاسی و اجتماعی تلاش کرده اند تا حدممکن آنها را اصلاح و هدایت نمایند. به این منظور در مقاله حاضر به مطالعه بخشی از سخنان حضرت در برابر مخالفان داخلی حکومت اسلامی پرداخته شده و با استفاده از روش تحلیل محتوا مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته تا جزئیات رفتارهای تربیتی امام(ع) کشف و شناسایی گردد. نتایج تحقیق بیانگر آن است که مجموعه تلاش های تربیتی امام علی(ع) جهت اصلاح و هدایت مخالفان داخلی را می توان ذیل پنج اقدام راهبردی آگاهی بخشی عمومی، تصحیح بینش‌های دینی و نگرش‌های اعتقادی، مدارا و سازش، توبیخ و تهدید و در نهایت تنبیه و مجازات متناسب با شرایط طبقه بندی نمود. در این میان، تلاش های امام جهت آگاهی بخشی عمومی و اصلاح بینش‌های دینی و اعتقادی مخالفان اهمیت بسزایی دارد، چنانکه به منظور جذب و هدایت مخالفان، به صورت موردی و جزئی اقدام به تصحیح برداشت‌های غلط آنان نموده و تفسیر صحیح و حقیقی از آیات قرآن کریم و احادیث پیامبر اسلام (ص) را بیان می نماید.

کلیدواژه‌ها