استادیار گروه جریان شناسی پژوهشکده مهدویت و آینده پژوهی، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، ایران
10.22034/hsr.2025.51729.1052
چکیده
کتاب بصائر الدّرجات اثر محمد بن حسن صفّار به عنوان یکی از قدیمی‌ترین منابع برجای مانده از دوران آغازین غیبت صغرا می‌تواند با رویکرد مهدویّت مورد کاوش قرار گیرد. در این منبع، 37 روایت، بدون تکرار به مسأله مهدویّت پرداخته است. از آنجا که موضوعات متنوّع مهدوی در این روایات به چشم می آید، این پژوهش در صدد است با روش تحلیل محتوا ابتدا به شناسایی موضوعات اصلی و فرعی روایات مهدوی این کتاب پرداخته و سپس مقوله‌های اصلی را طبقه‌بندی و تحلیل نماید. از بررسی مجموع روایات، 9 موضوع اصلی در قالب 44 مفهوم استخراج شدموضوعاتی مانند: سیره امام مهدی(عج) در عصر ظهور، میراث‌بری حضرت، هدف ظهور، یاران امام و برکات عصر ظهور تمرکز ویژه وجود دارد. در ادامه بر اساس تحلیل کیفی مهمترین مقوله این اثر «روایات عصر ظهور» شناخته شد. این رویکرد انحصارگرایی می‌تواند محصول تفکر اصلی مؤلّف در شناساندن علم ویژه اهل بیت(علیهم السلام) و نزدیک‌پنداشتن دوره ظهور تفسیر شود. وجود برخی از روایات منفرد و عدم نقل آنها تا دوران مرحوم مجلسی نشان از آن دارد که این دست روایات از گفتمان مرسوم محدّثان شیعی به دور بوده است؛ اما اصل مضامین در میراث‌های حدیثی دیگر قابل پیگیری است. .
)