قلمرو مسئولیّت‌پذیری در تربیت اجتماعی بر اساس نامه 31 نهج البلاغه

محصّص, مرضیّه; نجابت, مطهّره

doi:10.22034/hsr.2025.51908.1075

قلمرو مسئولیّت‌پذیری در تربیت اجتماعی بر اساس نامه 31 نهج البلاغه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشیار گروه معارف اسلامی، دانشکده الهیات و ادیان، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

² دانشجوی کارشناس ارشد، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

10.22034/hsr.2025.51908.1075

چکیده

یکی از مهم‌ترین ارکان تربیت اجتماعی، مسئولیّت‌پذیری است. این موضوع در آموزه‌های حدیثی، مورد توجّه خاصی قرار گرفته است. مسئولیّت‌پذیری اجتماعی به عنوان یکی از ابعاد مهم تربیت اجتماعی، شامل تعهد فرد نسبت به محیط پیرامون خویش است و می‌تواند به عنوان یک ارزش اعتلابخش در تقابل با خودمحوری‌هایی همچون لذّت‌گرایی و قدرت‌طلبی در نظر گرفته شود. مفهوم مسئولیّت‌پذیری اجتماعی اعمّ از توجّه به رفاه دیگران و نیز حرکـت بـه سـمت اهداف فردی بدون نادیده گرفتن و زیر پا گذاشـتن انتظـارات بـر حـق دیگـران است. در این پژوهش سعی بر آن است تا با بهره‌گیری از آموزه‌های نامه 31نهج البلاغه، به‌عنوان یکی از منابع معتبر حدیثی، با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، مؤلّفه‌های مسئولیّت‌پذیری اجتماعی از دیدگاه حضرت امیر(ع) مورد بررسی قرار گیرد. در این پژوهش غرض از مؤلّفه‌های مسئولیّت‌پذیری اجتماعی، مجموعه عناصر بهم پیوسته‌ای است که در تعامل پویا با یکدیگر، تحقق مسئولیّت فرد را در قبال جامعه تضمین می‌کند. یافته‌های این پژوهش گویای آن است که در نامه 31نهج البلاغه به مؤلّفه‌های مسئولیت‌پذیری اجتماعی از جمله: «آگاهی به زمانه»، «خیرخواهی»، «خردورزی در گفتار»، «تناسب توانمندی و پذیرش مسئولیت»، «انفاق‌ورزی»، «بخشایش‌گری» و «تقسیم کار اجتماعی» اشاره شده است. در این نامه به مسئولیّت‌های افراد در تعامل با دوستان، خانواده، خویشاوندان و مخالفان پرداخته و زوایای مهمی از کیفیّت روابط مسئولانه هویدا می‌شود.

کلیدواژه‌ها