اعتبارسنجی باور به ابدان نورانی برای معصومین در منابع روایی فریقین؛ مطالعه موردی

کهن ترابی, میثم

doi:10.22034/hsr.2024.13607

اعتبارسنجی باور به ابدان نورانی برای معصومین در منابع روایی فریقین؛ مطالعه موردی "باور به فقدان سایه"

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

میثم کهن ترابی

استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بزرگمهر، قائنات، ایران.

10.22034/hsr.2024.13607

چکیده

در منابع روایی و نیز کتب سیره، روایات متعددی پیرامون مختصات ظاهری معصومین نقل شده‌است. در برخی از این منابع، روایاتی دال بر نفی جسمانیت آن‌ها وجود دارد. از جمله این روایات، گزارش‌هایی است که در آن‌ها وجود سایه برای معصومین، نفی شده است. به‌عبارتی زمانی که پیامبر و امامان معصوم در مقابل نور، قرار می‌گرفتند، سایه‌ نداشتند. ناقلان این روایات، این ویژگی را در زمره معجزات و کرامات معصومین به‌شمار آورده و آن را نتیجه «نور بودن» آنها دانسته‌اند که در روایات دیگری به آن تصریح شده‌است. روایات منقول در منابع اهل سنت فاقد سند هستند. در سند برخی روایات شیعه نیز راویانی مجهول و گاه اهل غلو وجود دارد. از نقطه‌نظر فقه‌الحدیثی، این روایات با چالش‌های متعددی مواجه‌اند. عرضه این باور بر قرآن کریم که صراحتاً پیامبر را بشری مانند دیگران توصیف کرده و تمایز او را صرفاً در دریافت وحی دانسته است، ضعفی بنیادین متوجه این روایات می‌کند. از نظر عقلی نیز این باور آن‌هم به‌عنوان یک ویژگی دائمی برای جسمی که نیازهای جسمانی‌ای چون نیاز به غذا، خواب و ... دارد که در سیره قطعی معصومین نقل شده، قابل پذیرش نیست. نوربودن معصومین که در قرآن و روایات مورد تأکید قرار گرفته، ناظر بر روشنی‌بخشی آن‌ها در ظلمات و هدایت به سوی کمال است چنان‌که برای خداوند هم همین معنا را افاده می‌کند. بنابراین نورانیت معصومین به معنای غیرجسمانی بودن آن‌ها نیست. در نهایت با نادیده‌انگاشتن ضعف سندی و محتوایی، این احتمال را نیز می‌توان مطرح کرد که سایه‌نداشتن معصومین کنایه از همتانداشتن آن‌هاست و ناظر بر جسم آن‌ها نیست. مقاله حاضر با بهره‌گیری از روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و با رویکرد انتقادی به بررسی روایات دال بر فقدان سایه برای معصومین در منابع فریقین می‌پردازد.

کلیدواژه‌ها